Cơ quan chính

Liên Hợp Quốc có sáu cơ quan chính:

(1)  Đại hội đồng (The General Assembly)

(2)  Hội đồng Bảo an (The Security Council)

(3)  Hội đồng Kinh tế và Xã hội (The Economic and Social Council)

(4)  Hội đồng Ủy thác (The Trusteeship Council)

(5)  Tòa án Công lý Quốc tế (The International Court of Justice)

(6)  Ban Thư ký (The Secretariat)

(1) Đại hội đồng (The General Assembly): Là cơ quan duy nhất có đại diện của tất cả các thành viên Liên hợp quốc, Đại hội đồng thực hiện các chức năng thảo luận, giám sát, tài chính và bầu cử liên quan đến bất kỳ vấn đề nào trong phạm vi của Hiến chương Liên hợp quốc. Tuy nhiên, vai trò chính của nó là thảo luận các vấn đề và đưa ra khuyến nghị, mặc dù nó không có quyền thực thi các nghị quyết của mình hoặc buộc nhà nước phải hành động. Các chức năng khác bao gồm kết nạp thành viên mới; lựa chọn các thành viên của Hội đồng Kinh tế và Xã hội, các thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an và Hội đồng Quản thác; giám sát hoạt động của các cơ quan khác của Liên Hợp Quốc, từ đó Hội đồng nhận được các báo cáo; và tham gia bầu chọn các thẩm phán cho Tòa án Công lý Quốc tế và bầu chọn tổng thư ký. Các quyết định thường đạt được bằng một cuộc bỏ phiếu đa số đơn giản. Tuy nhiên, đối với những vấn đề quan trọng - chẳng hạn như kết nạp thành viên mới, các vấn đề về ngân sách, và các vấn đề về hòa bình và an ninh - cần phải có đa số hai phần ba.

Hội đồng triệu tập hàng năm và trong các phiên họp đặc biệt, bầu ra một tổng thống mới mỗi năm từ năm nhóm quốc gia khu vực. Vào đầu mỗi phiên họp thường kỳ, Đại hội đồng cũng tổ chức một cuộc tranh luận chung, trong đó tất cả các thành viên có thể tham gia và đưa ra bất kỳ vấn đề quốc tế nào được quan tâm. Tuy nhiên, hầu hết công việc được giao cho sáu ủy ban chính: (1) Giải trừ quân bị và An ninh quốc tế, (2) Kinh tế và tài chính, (3) Xã hội, Nhân đạo và Văn hóa, (4) Chính trị đặc biệt và Phi thực dân hóa, (5) Hành chính và Ngân sách, và (6) Pháp lý.

Đại hội đồng đã tranh luận về các vấn đề mà các cơ quan khác của Liên Hợp Quốc đã bỏ qua hoặc tránh né, bao gồm quá trình phi thực dân hóa, nền độc lập của Namibia, chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi, chủ nghĩa khủng bố và đại dịch AIDS. Số nghị quyết được Quốc hội thông qua hàng năm đã lên tới hơn 350, và nhiều nghị quyết được thông qua mà không có sự phản đối. Tuy nhiên, đã có những bất đồng gay gắt giữa các thành viên về một số vấn đề, chẳng hạn như những vấn đề liên quan đến Chiến tranh Lạnh, xung đột Ả Rập-Israel và nhân quyền. Đại hội đồng đã thu hút sự chú ý của công chúng đối với các vấn đề lớn, do đó buộc các chính phủ thành viên phải phát triển quan điểm về chúng, và nó đã giúp tổ chức các cơ quan và hội nghị đặc biệt để giải quyết các vấn đề toàn cầu quan trọng.

(2) Hội đồng Bảo an (The Security Council): Hiến chương Liên Hợp Quốc giao cho Hội đồng Bảo an trách nhiệm chính trong việc duy trì hòa bình và an ninh quốc tế. Hội đồng Bảo an ban đầu bao gồm 11 thành viên (5 thành viên thường trực và 6 thành viên không thường trực) - do Đại hội đồng bầu ra với nhiệm kỳ hai năm. Ngay từ đầu, các thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an đã được bầu để đại diện cho các khu vực hoặc nhóm quốc gia nhất định. Tuy nhiên, khi số lượng thành viên tăng lên, hoạt động này gặp khó khăn. Một sửa đổi đối với Hiến chương Liên Hợp Quốc năm 1965 đã tăng số thành viên của hội đồng lên 15 (bao gồm 5 thành viên thường trực ban đầu cộng với 10 thành viên không thường trực). Các thành viên không thường trực được chọn để đạt được sự đại diện công bằng trong khu vực, năm thành viên đến từ Châu Phi hoặc Châu Á, một người từ Đông Âu, hai người từ Châu Mỹ Latinh và hai người từ Tây Âu hoặc các khu vực khác. Năm trong số 10 thành viên không thường trực được Đại hội đồng bầu chọn hàng năm với nhiệm kỳ hai năm và năm người nghỉ hưu hàng năm. Chủ tịch được đảm nhiệm bởi mỗi thành viên luân phiên nhau trong thời gian một tháng.

Mỗi thành viên Hội đồng Bảo an được quyền có một phiếu bầu. Đối với tất cả các vấn đề “thủ tục” - định nghĩa về vấn đề này đôi khi gây tranh cãi! - các quyết định của hội đồng được đưa ra bằng một cuộc bỏ phiếu tán thành của chín (9) thành viên bất kỳ. Các vấn đề quan trọng, chẳng hạn như điều tra tranh chấp hoặc áp dụng các biện pháp trừng phạt, cũng yêu cầu chín (9) phiếu thuận, bao gồm phiếu của năm thành viên thường trực nắm giữ quyền phủ quyết. Tuy nhiên, trên thực tế, một thành viên thường trực có thể bỏ phiếu trắng mà không ảnh hưởng đến hiệu lực của quyết định. Một cuộc bỏ phiếu về việc một vấn đề là thủ tục hay thực chất tự nó là một câu hỏi thực chất. Vì Hội đồng Bảo an được yêu cầu hoạt động liên tục nên mỗi thành viên luôn có đại diện tại trụ sở của LHQ ở Thành phố New York.

Bất kỳ quốc gia nào - ngay cả khi không phải là thành viên của Liên Hợp Quốc - đều có thể đưa tranh chấp mà họ là một bên ra Hội đồng Bảo an. Khi có khiếu nại, hội đồng là đầu tiên để xem xét khả năng giải quyết hòa bình. Các lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế có thể được ủy quyền để tách các bên tham chiến trong khi chờ các cuộc đàm phán tiếp theo. Nếu hội đồng thấy rằng có một mối đe dọa thực sự đối với hòa bình, vi phạm hòa bình hoặc hành động xâm lược (như được định nghĩa bởi Điều 39 của Hiến chương Liên hợp quốc), thì hội đồng có thể kêu gọi các thành viên Liên hợp quốc áp dụng các biện pháp trừng phạt ngoại giao hoặc kinh tế. Nếu những phương pháp này tỏ ra không phù hợp, Hiến chương Liên Hợp Quốc cho phép Hội đồng Bảo an tiến hành hành động quân sự chống lại quốc gia vi phạm.

Trong Chiến tranh Lạnh, sự bất đồng liên tục giữa Hoa Kỳ và Liên Xô cùng với quyền phủ quyết của các thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an đã khiến Hội đồng Bảo an trở thành một thể chế kém hiệu quả. Tuy nhiên, kể từ cuối những năm 1980, quyền lực và uy tín của hội đồng đã tăng lên. Từ năm 1987 đến năm 2000, nó cho phép thực hiện nhiều hoạt động gìn giữ hòa bình hơn bất kỳ thời điểm nào trước đó. Việc sử dụng quyền phủ quyết đã giảm đi đáng kể khi vẫn còn những bất đồng giữa các thành viên thường trực của Hội đồng Bảo. Để đạt được sự đồng thuận, các cuộc họp tương đối không chính thức được tổ chức riêng giữa các thành viên thường trực của hội đồng, một thông lệ đã bị các thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an chỉ trích.

Ngoài một số ủy ban thường trực và đặc biệt, công việc của hội đồng được hỗ trợ bởi Ủy ban Tham mưu Quân sự, ủy ban trừng phạt cho từng quốc gia bị trừng phạt, ủy ban lực lượng gìn giữ hòa bình và Ủy ban Tòa án Quốc tế.

(3) Hội đồng Kinh tế và Xã hội (The Economic and Social Council): Là địa điểm chính của LHQ để thảo luận về các vấn đề kinh tế và xã hội quốc tế, Hội đồng Kinh tế và Xã hội (ECOSOC) chỉ đạo và điều phối các hoạt động kinh tế, xã hội, nhân đạo và văn hóa của LHQ và các cơ quan chuyên môn của nó. Được thành lập theo Hiến chương Liên hợp quốc, ECOSOC được trao quyền khuyến nghị hành động quốc tế về các vấn đề kinh tế và xã hội; thúc đẩy sự tôn trọng toàn cầu đối với nhân quyền; và làm việc vì sự hợp tác toàn cầu về y tế, giáo dục, văn hóa và các lĩnh vực liên quan. ECOSOC tiến hành các nghiên cứu; xây dựng các nghị quyết, khuyến nghị và quy ước để Đại hội đồng xem xét; và điều phối các hoạt động của các chương trình khác nhau của Liên hợp quốc và các cơ quan chuyên môn. Hầu hết công việc của ECOSOC được thực hiện trong các ủy ban chức năng về các chủ đề như quyền con người, ma túy, dân số, phát triển xã hội, thống kê, địa vị của phụ nữ, khoa học và công nghệ; hội đồng cũng giám sát các ủy ban khu vực cho Châu Âu, Châu Á và Thái Bình Dương, Tây Á, Châu Mỹ Latinh và Châu Phi.

Hiến chương Liên hợp quốc cho phép ECOSOC cấp tư cách tư vấn cho các tổ chức phi chính phủ (NGO). Ba loại tình trạng tư vấn được công nhận: - NGO loại chung (trước đây là loại I) bao gồm các tổ chức có nhiều mục tiêu và hoạt động; - Các NGO hạng đặc biệt (trước đây là hạng II) chuyên về một số lĩnh vực hoạt động của ECOSOC; và các tổ chức phi chính phủ trong danh sách chỉ thỉnh thoảng quan tâm đến các hoạt động của LHQ. Tư cách tư vấn cho phép các tổ chức phi chính phủ tham dự các cuộc họp của ECOSOC, phát hành báo cáo và đôi khi làm chứng tại các cuộc họp. Kể từ giữa những năm 1990, các biện pháp đã được áp dụng để tăng phạm vi tham gia của NGO trong ECOSOC, trong các hội nghị toàn cầu đặc biệt vàtrong các hoạt động khác của Liênhợp quốc. Đến đầu thế kỷ 21, ECOSOC đã cấp tư cách tư vấn cho hơn 2.500 tổ chức phi chính phủ.

Ban đầu, ECOSOC bao gồm đại diện từ 18 quốc gia, nhưng Hiến chương đã được sửa đổi vào năm 1965 và năm 1974 để tăng số lượng thành viên lên 54. Các thành viên được bầu với nhiệm kỳ ba năm bởi Đại hội đồng. Bốn trong số năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an - Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Liên Xô (Nga) và Pháp - đã liên tục được bầu lại vì họ cung cấp tài chính cho phần lớn ngân sách của ECOSOC, ngân sách lớn nhất so với bất kỳ cơ quan trực thuộc nào của Liên hợp quốc.

(4) Hội đồng Ủy thác (The Trusteeship Council): Hội đồng Ủy thác được thiết kế để giám sát chính phủ của các lãnh thổ ủy thác và dẫn dắt họ đến chế độ tự trị hoặc độc lập. Hệ thống ủy thác, giống như hệ thống ủy thác trong Hội Quốc Liên, được thiết lập trên cơ sở các lãnh thổ thuộc địa lấy từ các quốc gia bại trận trong chiến tranh không nên bị các cường quốc chiến thắng sáp nhập mà phải được quản lý bởi một quốc gia ủy thác dưới sự giám sát quốc tế cho đến tương lai của họ hoặc trạng thái đã được xác định. Hệ thống ủy thác mời các đơn thỉnh cầu từ các lãnh thổ ủy thác về sự độc lập của họ và yêu cầu các nhiệm vụ quốc tế định kỳ tới các lãnh thổ.

Năm 1945 chỉ còn lại 12 ủy trị của Hội Quốc Liên: Nauru, New Guinea, Ruanda-Urundi, Togoland và Cameroon (do Pháp quản lý), Togoland và Cameroon (do Anh quản lý), Quần đảo Thái Bình Dương (Carolines, Marshalls và Marianas), Tây Samoa, Tây Nam Phi, Tanganyika và Palestine. Tất cả các ủy thác này đã trở thành lãnh thổ ủy thác ngoại trừ Tây Nam Phi (nay là Namibia), mà Nam Phi từ chối tham gia vào hệ thống ủy thác.

Hội đồng Ủy thác họp mỗi năm một lần, bao gồm các quốc gia quản lý các lãnh thổ quản thác, các thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an không quản lý các lãnh thổ quản thác và các thành viên Liên Hợp Quốc khác do Đại hội đồng bầu ra cũng vậy. Mỗi thành viên có một phiếu bầu và các quyết định được đưa ra bởi đa số những người có mặt. Với sự độc lập của Palau, lãnh thổ ủy thác cuối cùng còn lại, vào năm 1994, hội đồng chấm dứt hoạt động. Không còn bắt buộc phải họp hàng năm, hội đồng có thể họp theo quyết định của chủ tịch hoặc theo yêu cầu của đa số thành viên, của Đại hội đồng hoặc của Hội đồng Bảo an. Kể từ năm 1994, các vai trò mới của hội đồng đã được đề xuất, bao gồm quản lý các tài nguyên chung toàn cầu (ví dụ: đáy biển và không gian bên ngoài) và phục vụ như một diễn đàn cho các dân tộc thiểu số và bản địa.

(5) Tòa án Công lý Quốc tế (The International Court of Justice): Tòa án Công lý Quốc tế, thường được gọi là Tòa án Thế giới, là cơ quan tư pháp chính của Liên Hợp Quốc, mặc dù nguồn gốc của tòa án có trước Hội Quốc Liên. Ý tưởng thành lập một tòa án quốc tế để phân xử các tranh chấp quốc tế nảy sinh trong một hội nghị quốc tế được tổ chức tại The Hague năm 1899. Tổ chức này được gộp vào Hội Quốc Liên vào năm 1919 với tư cách là Tòa án Công lý Quốc tế Thường trực (PCIJ) và được thông qua như hiện nay với sự thành lập của Liên Hợp Quốc vào năm 1945.

Các quyết định của tòa án có giá trị ràng buộc và thẩm quyền xét xử rộng rãi của tòa án bao gồm “tất cả các vụ việc mà các bên đề cập đến và tất cả các vấn đề được quy định cụ thể trong Hiến chương Liên hợp quốc hoặc trong các hiệp ước và công ước có hiệu lực”.

Quan trọng nhất, các quốc gia không được là bên tranh chấp nếu không có sự đồng ý của họ, mặc dù họ có thể chấp nhận quyền tài phán bắt buộc của tòa án trong các loại tranh chấp cụ thể. Tòa án có thể đưa ra các ý kiến tư vấn theo yêu cầu của Đại hội đồng hoặc Hội đồng Bảo an hoặc theo yêu cầu của các cơ quan và cơ quan chuyên môn khác được Đại hội đồng ủy quyền.

Mặc dù tòa án đã phân xử thành công một số trường hợp (ví dụ: tranh chấp biên giới giữa Honduras và El Salvador năm 1992), các chính phủ vẫn miễn cưỡng đệ trình các vấn đề nhạy cảm, do đó hạn chế khả năng của tòa án trong việc giải quyết các mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh quốc tế. Đôi khi các quốc gia cũng từ chối thừa nhận quyền tài phán hoặc kết luận của tòa án. Ví dụ, khi Nicaragua kiện Hoa Kỳ ra tòa án vào năm 1984 vì tội khai thác các cảng biển của họ, tòa án đã ủng hộ Nicaragua, nhưng Hoa Kỳ từ chối chấp nhận phán quyết của tòa án, chặn kháng cáo của Nicaragua lên Hội đồng Bảo an và rút khỏi Tòa án.

Đại hội đồng và Hội đồng Bảo an bỏ phiếu độc lập để bầu ra 15 thẩm phán của tòa. Không có hai thẩm phán nào có thể là công dân của cùng một quốc gia, bang, và các thẩm phán phải đại diện cho một bộ phận của các hệ thống pháp luật chính trên thế giới. Các thẩm phán có nhiệm kỳ 9 năm và đủ tư cách tái đắc cử. Trụ sở của Tòa án Thế giới là The Hague.

(6) Ban Thư ký (The Secretariat): Tổng thư ký là quan chức hành chính tối cao của Liên Hợp Quốc, được bầu với nhiệm kỳ 5 năm có thể gia hạn với 2/3 phiếu bầu của Đại hội đồng và theo đề nghị của Hội đồng Bảo an và sự chấp thuận của các thành viên thường trực. Tổng thư ký thường đến từ các nước nhỏ, trung lập. Tổng thư ký đóng vai trò là người điều hành chính tại tất cả các cuộc họp và thực hiện bất kỳ chức năng nào mà các cơ quan đó giao cho Ban thư ký; đồng thời cũng giám sát việc chuẩn bị ngân sách của LHQ. Tổng thư ký có các chức năng chính trị quan trọng, chịu trách nhiệm đưa ra trước tổ chức bất kỳ vấn đề nào đe dọa hòa bình và an ninh quốc tế. Vừa là người phát ngôn chính của LHQ, vừa là nhân vật có thẩm quyền của LHQ trong các vấn đề thế giới, tổng thư ký thường đóng vai trò là nhà đàm phán cấp cao. Chứng thực tầm quan trọng của chức vụ này, hai tổng thư ký đã được trao giải Nobel Hòa bình: Dag Hammarskjöld năm 1961 và Kofi Annan, người đồng sáng lập LHQ, năm 2001.

Ban Thư ký ảnh hưởng đến công việc của Liên hợp quốc ở mức độ lớn hơn nhiều so với quy định trong Hiến chương Liên hợp quốc. Nó chịu trách nhiệm chuẩn bị nhiều báo cáo, nghiên cứu và điều tra, bên cạnh các nhiệm vụ chính là biên dịch, phiên dịch, cung cấp dịch vụ cho số lượng lớn các cuộc họp và các công việc khác. TheoĐiều lệ, nhân viên sẽ được tuyển dụng chủ yếu dựa trên thành tích, mặc dù đã có nỗ lực có ý thức để tuyển dụng các cá nhân từ các khu vực địa lý khác nhau. Một số thành viên của Ban thư ký làm việc theo hợp đồng lâu dài, nhưng những người khác phục vụ theo sự phân công tạm thời từ chính phủ quốc gia của họ. Trong cả hai trường hợp, họ phải tuyên thệ trung thành với Liên hợp quốc và không được phép nhận chỉ thị từ các chính phủ thành viên. Ảnh hưởng của Ban thư ký có thể là do khoảng 9.000 người trong đội ngũ nhân viên của nó là các chuyên gia thường trực và công chức quốc tế chứ không phải là những người được bổ nhiệm chính trị của các quốc gia thành viên.

Ban thư ký có trụ sở tại New York, Geneva, Vienna, Nairobi (Kenya) và các địa phương khác.

Cơ quan phụ (Subsidiary organs)

Mạng lưới Liên hợp quốc cũng bao gồm các cơ quan phụ do Đại hội đồng thành lập và các cơ quan chuyên môn độc lập. Các cơ quan trực thuộc báo cáo với Đại hội đồng hoặc ECOSOC hoặc cả hai. Một số cơ quan này được tài trợ trực tiếp bởi Liên hợp quốc; những người khác được tài trợ bởi sự đóng góp tự nguyện của chính phủ hoặc công dân tư nhân. Ngoài ra, ECOSOC có quan hệ tư vấn với các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, y tế và các lĩnh vực liên quan. Các tổ chức phi chính phủ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong công việc của các cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc, đặc biệt là trong các lĩnh vực y tế, gìn giữ hòa bình, vấn đề người tị nạn và nhân quyền.

Cơ quan chuyên môn (Specialized agencies)

Các cơ quan chuyên môn báo cáo hàng năm cho ECOSOC và thường xuyên hợp tác với nhau và với các cơ quan khác nhau của Liên hợp quốc. Tuy nhiên, họ cũng có những nguyên tắc, mục tiêu và quy tắc riêng, đôi khi có thể mâu thuẫn với những nguyên tắc, mục tiêu và quy tắc của các cơ quan và tổ chức khác của Liên hợp quốc. Các cơ quan chuyên môn tự chủ trong chừng mực họ tự kiểm soát ngân sách của mình và có ban giám đốc riêng, những người bổ nhiệm người đứng đầu cơ quan độc lập với Đại hội đồng hoặc tổng thư ký. Các cơ quan chuyên môn chính và các cơ quan liên quan của LHQ bao gồm Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của LHQ (FAO), Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của LHQ (UNESCO), và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Hai trong số các cơ quan chuyên môn quyền lực nhất, đồng thời độc lập nhất đối với việc ra quyết định của Liên Hợp Quốc, là Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Liên hợp quốc cùng với các cơ quan chuyên môn của tổ chức này thường được gọi chung là hệ thống Liên hợp quốc.

Hội nghị toàn cầu (Global conferences)

Các hội nghị toàn cầu có lịch sử lâu đời trong ngoại giao đa phương. Hầu như tất cả các vấn đề quan tâm quốc tế đã được tranh luận tại các hội nghị toàn cầu của Liên Hợp Quốc, bao gồm phổ biến vũ khí hạt nhân, buôn bán vũ khí nhỏ, phân biệt chủng tộc, dân số quá đông, nạn đói, tội phạm, tiếp cận với nước uống an toàn, môi trường, vai trò của phụ nữ và con người. quyền.

Các hội nghị toàn cầu đã phục vụ một số chức năng quan trọng. Được coi là “cuộc họp thành phố của thế giới”, chúng cung cấp một đấu trường để thảo luận và trao đổi thông tin. Các hội nghị thu thập kiến thức hiện có và giúp mở rộng nó thông qua các phân tích chính sách mà chúng kích hoạt. Họ cũng đóng vai trò là vườn ươm ý tưởng, nâng cao nhận thức của giới tinh hoa và cũng có thể xác định các vấn đề mới nổi. Ví dụ, tốc độ tăng dân số thế giới tăng nhanh đáng kể trong nửa sau của thế kỷ 20 là một thách thức lần đầu tiên được xác định bởi các hội nghị do Liên Hợp Quốc tổ chức vào những năm 1950 và 60. Các hội nghị toàn cầu đã nuôi dưỡng sự ủng hộ của công chúng đối với các giải pháp cho các vấn đề toàn cầu. Vì vậy, các tổ chức phi chính phủ đã đóng một vai trò quan trọng trong nhiều hội nghị toàn cầu của Liên hợp quốc. Tại một số hội nghị, các NGO đã tổ chức song song các hội nghị để thảo luận các vấn đề lớn; ở những nơi khác, họ đã tham gia cùng với các đại diện của chính phủ, phục vụ trong các phái đoàn quốc gia và trình bày các bài báo về lập trường.