Liên minh Châu Phi có tổ chức tiền thân là Tổ chức thống nhất châu Phi (the Organization of African Unity - OAU). Đây là một tổ chức khu vực toàn Châu Phi được thành lập ngày 25 tháng 5 năm 1963. Hiến chương của OAU đã được ký kết nhân dịp đó bởi những người đứng đầu nhà nước và chính phủ của 32 quốc gia Châu Phi tham dự hội nghị cấp cao các nước Châu Phi tại Addis Ababa, Ethiopia.

Hiến chương nêu rõ mục đích của tổ chức này là thúc đẩy hợp tác chính trị và kinh tế đa phương của các thành viên, củng cố đoàn kết các nước châu Phi trên các diễn đàn quốc tế, thống nhất đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân dưới mọi hình thức, bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia châu Phi..., thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, tạo điều kiện nâng cao đời sống của các dân tộc châu Phi. Tổ chức Thống nhất châu Phi được thành lập và hoạt động phù hợp với chính sách không liên kết và tinh thần của Hiến chương và Tuyên ngôn về quyền con người của Liên hợp quốc.

Bộ máy tổ chức của Tổ chức thống nhất Châu Phi gồm:

• Hội nghị nguyên thủ quốc gia và chính phủ các nước thành viên là cơ quan cao nhất, mỗi năm họp một lần;
• Hội đồng các bộ trưởng ngoại giao là cơ quan chấp hành;
• Ban Tổng thư ký là cơ quan hành chính thường trực.

Ngoài ra, Tổ chức Thống nhất châu Phi còn có một số cơ quan chuyên ngành như:

• Ủy ban trung gian hòa giải và trọng tài,
• Ủy ban kinh tế - xã hội,
• Ủy ban giúp đỡ các tổ chức giải phóng dân tộc.

-         Trụ sở của Tổ chức thống nhất châu Phi đặt tại Addis Ababa, Ethiopia

Ngày 9 tháng 9 năm 1999, Tổ chức Thống nhất Châu Phi OAU đã ký Tuyên bố Sirte thành lập Liên minh. Tuyên bố kêu gọi thành lập một tổ chức nhằm thúc đẩy hội nhập trên lục địa và giúp Châu Phi đóng vai trò lớn hơn trong nền kinh tế toàn cầu đồng thời giải quyết các thách thức xã hội, kinh tế và chính trị bằng các giải pháp của châu Phi. Do đó, ngày 9 tháng 9 được tổ chức là Ngày Liên minh Châu Phi.

Hội nghị thượng đỉnh Lomé (năm 2000) đã thông qua Đạo luật Hiến pháp của Liên minh châu Phi. Hội nghị thượng đỉnh Lusaka (năm 2001) vạch ra lộ trình thực hiện AU.

Quyết định tái khởi động tổ chức Pan-African của Châu Phi là kết quả của sự đồng thuận của các nhà lãnh đạo Châu Phi rằng để nhận ra tiềm năng của Châu Phi, cần phải tập trung lại sự chú ý từ cuộc đấu tranh phi thực dân hóa và phân biệt chủng tộc, vốn là trọng tâm của OAU, hướng tới tăng cường hợp tác và hội nhập của các quốc gia châu Phi để thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế của châu Phi.

Ngày 9/7/2002, tại Hội nghị cấp cao ở Nam Phi,Tổ chức Thống nhất châu Phi đã chấm dứt sự tồn tại và đánh dấu sự ra đời của Liên minh châu Phi (African Union: AU). Ý tưởng thành lập Liên minh châu Phi do Tổng thống Libi Kađafi (M. A. Qaddafi) đề xướng, nhằm giúp các nước trong khu vực phát triển kinh tế, xoá đói, giảm nghèo, chống bệnh tật, giải quyết xung đột. Liên minh châu Phi đã thông qua kế hoạch Đối tác mới vì sự phát triển của Châu Phi.

So với OAU, Liên minh châu Phi có những đổi mới về cơ cấu và phương thức hoạt động.

AU tự tích hợp với Cộng đồng Kinh tế Châu Phi và xây dựng các cơ cấu khác, bao gồm:

• Hội đồng (xác định các chính sách chung);
• Hội đồng điều hành (điều phối và quyết định các chính sách chung);
• Nghị viện Liên Phi (thực thi các chính sách);
• Tòa án Tư pháp (đảm bảo đúng pháp luật);
• Ủy ban (ban thư ký);
• Ủy ban Đại diện Thường trực (giúp việc cho Hội đồng Điều hành);
• các Ủy ban kỹ thuật chuyên ngành (hỗ trợ Hội đồng điều hành trong những vấn đề nội dung);
• Hội đồng Kinh tế, Xã hội và Văn hóa;
• Hội đồng Hòa bình và An ninh (đưa ra quyết định về ngăn ngừa, quản lý và giải quyết xung đột);
• Và các tổ chức tài chính (bao gồm Ngân hàng Trung ương Châu Phi, Quỹ Tiền tệ Châu Phi và Ngân hàng Đầu tư Châu Phi).

Hàng năm, vào ngày 25-5, các nước thành viên thường tổ chức lễ kỷ niệm - Ngày Châu Phi, để ghi nhớ sự ra đời của Liên minh châu Phi trên cơ sở Tổ chức Thống nhất châu Phi. Ngày châu Phi là biểu tượng cho cuộc chiến đấu của toàn thể châu lục giành tự do và phát triển. Ngày này cũng được kỷ niệm trên toàn thế giới là dịp phát huy những giá trị văn hóa truyền thống giàu có cũng như khẳng định hi vọng và quyết tâm của nhân dân châu Phi trước vô vàn thách thức để phát triển.

AU bao gồm 55 quốc gia thành viên đại diện cho tất cả các quốc gia trên lục địa châu Phi. Các quốc gia thành viên AU được chia thành năm khu vực địa lý. được OAU xác định năm 1976 (CM/Res.464QCXVI).

Trung Phi/Central Africa

 Đông Phi/Eastern Africa

Bắc Phi/Northern Africa

Nam Phi/Southern Africa

Tây châu Phi/Western Africa